Gwers di wifr am CA2 darganfod beth yw cod, gwahanol fathau o codau, sut mae nhw’n gweithio a pam rydyn yn ei defnyddio. Fe all y gwers cael ei integredig gyda hanes, dearyddiaeth, technoleg neu’r ciriciwlwm mathamateg.
Paratoi
Casglwch engreifftiau o gwahanol codau ac printio nhw a lamineiddio nhw. Rydyn yn defnyddio hieroglyffeg Eiffiaid, iaith modern sydd ddim yn defnyddio’r wyddor rhifeinig.cerrig ‘rune’neu ‘ogam, ‘semaphore’ a cod ‘morse’. Rydyn hefyd yn ychwanegi cerdiau sy’bn dangos rhaglen cyfrifiadur wedi ei ysgrifennu yn Scratch (neu Tynker) ac yn iath yn seiliedig yn yesc fel ‘Python’. Mae rhain i gyd ar gael i lawr lwytho trwy clicio ar y cysylltiadau.
Cyflwyniad
Gofynwch ir dosbarth i defnyddio’r we i ffindo diffiniad o ‘cod’. Dyma beth mae Wikipedia yn dweud.
“Gyda cyfarthrebu a prosesi gwybodaeth. Mae cod yn system o rheolau i troi gwybodaeth- e.e llythyr, gair, swn, llun, neu symudiad – mewn i cynrychiolaeth, sydd weithiau wedi i lleihau i storio sianel seicig”.
Trafodwch pan rydyn ni angen codiau. Enghraifft cynnar yw’r dyfais o iaith sydd wedi galluogoi rhywun, i cyfarthrebu trwy llais, beth mae nhw wedi gweld, clywed, teimlo neu meddwl am eraill. Ond mae iaith yn lleihau’r canran o cyfarthrebiad ir pellter y llais sydd yn ei cario, ac yn lleihau’r canran o nhw sydd yn gallu ei clywed pan mae’r iaith wedi ei datgan. Mae’r dyfeis o ysgrifennu sydd wedi ei cyfieithu i iaith siarad mewn i symbolau gweladwy, wedi cynyddu’r cyfarthrebiad ardraws y gofod ac amser.
Gweithgaredd 1: Pictogram
Edrychwch ar y cerdiau sydd yn dangos y hieroglyffeg yr Eifft ac siaradwch amdano’r iaith ysgrifinedig yn seiliedig ar y lliniau (pictogram). Pwynt pwysig yw mae na perthynas penodol rhwng y symbol ac beth mae hi’n cynrychioli, hyd yn oed os mae’r symbol wedi ei symileiddio. Gofynwch ir plant i ysgrifennu ei enwau trwy defnyddio hieroglyffeg. Os yr ydych wedi asduduio’r hanes yr Eifft fydd hyn gymaint yn well.
Fe allwch gwneud yr un gweithgaredd gyda iaith Asia e.e Gujarati, Punjabi, Siapan, Tsineais ayyb. Mae hyn yn ynwedig yn diddorol os oes gennych plant sydd yn siarad y ieithoedd yma fel iaith cyntaf. Neu os yr ydych hefyd yn asdudio’r ieithoedd yna.
Gweithgaredd 2: Codau mympwyol
Edrychwch ar y engreifftiau cynar o codau, fel Ogam neu cerrig Rune,ac darganfodwch ble cafodd nhw ei defnyddio a beth cafodd nhw ei defnyddio am? Mae rhain yn gwahanol iawn gan fod dim cysylltiad penodol rhwng y symbolau a beth mae nhw’n cynrychioli- fel y wyddor Rhifeiniaid sy’n cael ei defnyddio mewn rhanfwyaf o wledydd y dwyrain, mae symbol yn gwbl mympwyol.
Gweithgaredd 3: Morse a Semaphore
Dangoswch y dosbarth lliniau or wyddor ‘semaphore’ ar wyddor cod ‘morse’. Mae na taflen adnoddau fe allwch lawr lwytho am fwy o wybodaeth. Cafodd y ddau o rhain ei ddefnyddio yn y rhyfel, yn ogystal ag eraill. Gofynwch ir dosbarth pam roedden nhw angen defnyddio’r ddau? Pryd mae ‘semaphore’ yn fwyaf defnyddiol a pryd mae ‘morse’ yn fwyaf defnyddiol? Sut cafodd nhw ei defnyddio yn y rhyfel? (mae ‘seaphore’ yn fwyaf defnyddiol pan fe allwch gweld y person arall ond mae nhw’n rhy bell i ffwrdd yw clywed. Mae cod ‘morse’ yn cael; ei defnyddio i danfon negeseuon trwy defnyddio cyfres o bysiau ond i danfon ar draws pellter mae’r signal yn dibynnu ar technoleg ychwanegol fel radio i cario swn. Neu fe all ‘morse’ cael ei cynrychioli trwy goleuadau yn fflachio. Pryd fydd hyn yn defnyddiol?)
Pwynt pwysig am dysgu yw does dim cod ‘gorau’- mae cods penodol yn defnyddiol am tasgau
arbennig. Mae hyn yr union yr un peth gyda codau cyfrifiadur- does dim un gorau. Mae hi’n dibynnu ar y sefyllfa a beth mae’r rhaglen yn cael ei defnyddio amdano.
Fe allwch ofyn y dosbath I wneud rhestr or ieithoedd rhaglennu (codau) ac darganfod beth mae nhw’n cael ei defnyddio amdano. E.e mae ‘java’ yn cael ei defnyddio I rhaglennu pob ap ‘Android’. Mae rhaglen ‘Python’ yn syml ac yn hybnod o hawdd i darllen gan ei fod yn debyg iawn ir iaith saesneg ac yn dda iawn i dechreuwyr ayyb.
Fidieo hwyl arall i gwylio yn dangos cystadleiaeth rhwng dau tim sy’n cystadlu efo tim o blant yn ei harddegau yn tecsio i weld pa tim yw’r cyflymaf pan anfon ac derbyn yr un neges. Mae hi wastad yn hwyl i cymryd betiau am y canlyniad.
Gweithgaredd 4: Y peiriant ‘Enigma’
Gwyliwch y darn sy’n dangos peiriant ‘Enigma’ Almaeneg yn gweithio ac sut y cafodd ei cracio gan y gwyddonwyr Alan Turner ym Parc Bletchley A.
Gweithgaredd 5: creu peiriant codio.
Defnyddiwch y templed i printio pob llythyren or wyddor mewn rhes o celloedd. Wedyn gan defnyddio’r un faint bocs, printiwch bant y rhifau 1-26 (neu pa bynag faint o llythrennau sydd yn yr wyddor). Torrwch y stribydau allan ac yna lamyneiddiwch rheina hefyd. Rhowch y stribydau rhif o dan y stribed llythyren felly fod ‘`1’ o dan ‘A’, ‘2’ o dan ‘B’ ayyb. Danfonwch neges byr yn lle y rhif cyfatebol am pob llyuthyren. Yn amlwg dydy hyn ddim yn cod ddiogel. Sut y gall ei cael ei wella? Gadewch ir plant arbrofi trwy symud y graddfa rhifedd o dan y graddfa’r wyddor felly dydy ‘1’ ddim rhagor yn cynrychioli ‘A’. tybed mae nhw’n symud y raddfa ymlaen 6 cam, sut y gallen nhw cyfathrebu ir cysylltwr a faint o sgwariau mae nhw angen i symud y raddfa? Hybwch nhw i meddwl tu fas ir bocs! Dychmygwch bod nhw’n y sbiwr neu asiantaidd cyfrinachol, sut y gallen nhw ei wneud e? a gallen nhw defnyddio llyfr? Papur newydd? Darn o cerddoriaeth? Cerdd? Neu adnoddau gweladwy?
Dilyniad I fyny
Mae na gwers gwahanol ‘Darganfod codau (2)’ sydd yn dangos sut y gallwch creu byser cod ‘morse ac sut i danfon neges. Mae hyn yn ffordd gwych o intergreiddio codiau gyda dylunio a technoleg ac hanes (meddyliwch yr ail rhyfel byd!)
